René Houtman (67) uit Vaassen helpt zendelingen, christelijke werkers en leiders bij het omgaan met verliezen en (levensveranderende) transities. ‘Delen onder begeleiding’, noemen ze dat bij Debriefing Nederland. Voor de één klinkt dat fijn, voor de ander soft. Maar de ervaring leert: debriefing is een helend proces. En genezing kan pijn doen. MemberCare Nederland sprak Rene over zijn ervaring met debriefing en Debriefing Nederland.
Hoe ben je zelf zo betrokken geraakt bij debriefing, René?
‘Mijn vrouw en ik werkten al zo’n tien jaar bij Jeugd met een Opdracht in Nederland (JmeO). Ik was daar betrokken bij ‘member care’, oftewel het bijstaan van onze medewerkers. In die periode hoorde ik van Le Rucher, een christelijk centrum in Frankrijk waar mensen worden gedebrieft. Het idee dat mensen hun verhaal kunnen vertellen, sprak me erg aan. Ik wilde een keer kennismaken. Tijdens die kennismaking werd ik uitgenodigd om eens een debriefweek mee te maken.
Dat heb ik gedaan. We kregen dagelijks onderwijs, maar daarnaast was er ruimte om met een persoonlijke begeleider te praten. Het opvallende was dat er bij mij niet zozeer dingen naar boven kwamen uit mijn tien jaar bij JmeO, maar uit de tijd daarvoor - toen ik kerkelijk actief was. Er zijn toen veel nare dingen gebeurd waarvan ik dacht dat ze een plek hadden gekregen. Blijkbaar waren deze conflicten nog niet helemaal verwerkt. Tijdens die week vond er nog een stuk heling plaats dat weer verder hielp.’
De wond was als bij toverslag genezen?
‘Ha! Nee, zo werkt het niet. Als je jezelf in de vingers snijdt, doet dat zeer en het bloedt. Na verloop van tijd gaat de wond dicht en groeit er nieuwe huid overheen. Je ziet hooguit nog het litteken, maar verder is je lichaam helemaal genezen. Geestelijke wonden, trauma’s, verliezen, of hoe je dit ook maar wilt noemen, genezen niet op dezelfde manier. Misschien is het beter om je dit voor te stellen als een zware rugzak. Door je te laten debriefen, verdwijnt de gebeurtenis niet uit je rugzak, maar de last wordt wel minder. Je kunt de last van het verleden beter dragen. In mijn geval kreeg ik nieuwe gezichtspunten, waardoor ik alles beter een plek kon geven.’
Wat is debriefing precies? En welke rol speelt omgaan met verlies daarbij?
‘Het is begeleid terugkijken op een periode van leven en werken. In de praktijk is omgaan met verlies een belangrijk onderdeel. Als zendeling bijvoorbeeld stuur je vaak een nieuwsbrief. Daarin vertel je alle positieve verhalen, want je wilt immers je gevers blijven motiveren om je te ondersteunen. Je legt de nadruk op het betekenisvolle aspect van je leven. Wat je vaak niet doet, is dingen benoemen die moeilijk zijn maar ook hun impact hebben. Zoals tegenslagen, conflicten, en ontmoedigende gebeurtenissen.
Volgens ons is het belangrijk dat juist die dingen ook hun plek krijgen. Ze moeten worden geïntegreerd in je verwerking. Daarom kijken wij vooral naar die kant. Daarin speelt verlies een grote rol, maar het kan ook een transitie zijn. Een verhuizing naar een vreemd land, een verandering van team, je baan opgeven en van giften gaan leven; enzovoort. Voor een predikant kan het zijn dat je een andere gemeente krijgt, of dat er iets heel naars gebeurt in die gemeente.
Misschien zorgt de tegenslag of teleurstelling ervoor dat je begint te twijfelen aan je roeping
Verliezen vinden altijd plaats op psychologisch niveau. Wat krijg je te verwerken aan verdriet en teleurstelling in je leven en je loopbaan? Daarnaast is er ook verdriet op geestelijk niveau. Wat doet het met je relatie met God? Of de relatie met jezelf en met anderen? Of misschien zorgt de tegenslag of teleurstelling ervoor dat je begint te twijfelen aan je roeping.’
Maar waarom zou je terugkijken? Is het niet beter om naar de toekomst te kijken?
‘Terugkijken is nodig om te leren van wat je hebt meegemaakt. We nemen allemaal ballast mee en soms moet je die achterlaten. Anders blijf je maar dingen in je rugzak stoppen. Die wordt steeds voller met verdriet, boosheid, en frustraties uit vroegere ervaringen. Door terug te kijken, kijk je eigenlijk in die rugzak. Het gaat om de aandacht die je geeft aan wat er in die rugzak zit. Vervolgens moet je bedenken: wat doe ik ermee? Is er een manier om iets uit je rugzak te halen en weg te leggen? Bij debriefing doe je dit onder professionele begeleiding.’
Volg je daarbij een model of is het heel vrijblijvend?
‘Bij Debriefing Nederland volgen mijn collega’s en ik het model van Le Rucher. Dit heet: ‘Uitwisseling aan het kruis’. Het is een prachtige naam, want dit is wat we samen met de deelnemers willen doen. We nemen onze ervaringen, onze twijfels, onze frustraties, ons verdriet en al onze andere emoties mee naar het kruis. Daar ontmoeten we Jezus. Wat we ontdekken over onszelf proberen we neer te leggen aan Jezus’ voeten. Nogmaals: dat wil niet zeggen dat je van je lasten af bent, maar wel dat Jezus meehelpt ze te dragen. Daardoor wordt je rugzak lichter.’
Dat klinkt heel positief, maar kun je dit als mens ook niet zelf doen? Waarom zou je dit onder begeleiding doen?
‘Het is altijd goed om dingen niet in je eentje te doen, maar zeker bij een proces waarbij je te maken hebt gehad met grote verliezen of transities. Je kunt je ervaringen delen met je coach. Psychologisch gezien helpt het als je niet in je eigen kokertje blijft zitten; dat iemand je perspectieven aanreikt die je zelf misschien niet hebt. Het helpt als je anders leert kijken naar bepaalde situaties, naar gedrag of naar gebeurtenissen.
Natuurlijk kan een wijze vriend hetzelfde voor je betekenen. Als je mensen in je omgeving hebt die je vertrouwt, spreek dan vooral met hen. Maar wij als debriefers hebben wel training gevolgd om op bepaalde dingen te letten. We zijn meer gespitst op wat in een verhaal naar boven kan komen, en we kunnen meer manieren aanreiken over hoe ergens mee om te gaan.
Je moet ook niet vergeten dat dit soort processen psychologische elementen bevatten. Hoe ga je om met verlies? Wat is een rouwproces? Uiteraard zijn er ook geestelijk componenten: welke plek heeft Jezus in het proces van je leven en werk? In debriefing komt dat bij elkaar.
Nu hebben jullie zowel individuele trajecten waarbij mensen eens in de week of twee weken komen bijvoorbeeld, maar ook intensieve trajecten van een hele week. Wat is het voordeel van een week lang te worden gedebrieft?
‘Het voordeel is dat je je beter kunt focussen. Je hebt geen afleiding. Soms komen er mensen naar de retraîte die dan tussendoor nog op de laptop willen zitten, of telefoongesprekken voeren etc. Laat dat thuis. Je hebt tijd nodig om na te kunnen denken. Je bent dan vrijer om door het proces heen te gaan.
Vaak levert de herkenning bij elkaar de ontdekking op: ik ben toch niet gek
Bovendien ben je in zo’n retraite deel van een groep van mensen die door vergelijkbare dingen heen zijn gegaan. Het contact onderling heeft een meerwaarde: je hoort verhalen van collega’s en wisselt ervaringen uit. Vaak levert de herkenning bij elkaar de ontdekking op: ik ben toch niet gek.’
Merk je dat mensen overtuigd moeten worden om debriefing te gaan doen?
‘Helaas wel. Ik kan dat niemand kwalijk nemen. Voor mij gold dat namelijk ook. Toen ik de debriefingsweek ging doen, was het niet alleen om het eens mee te maken, als ik eerlijk ben. Ik dacht: ‘Mijn vrouw heeft dit nodig’. Het bleek dat ik het minstens zo hard nodig had.
Je moet toch een drempel over om zo’n traject in te gaan. Zeker als je kiest voor een week lang debriefing. Je werk stopzetten, kan een drempel zijn. Je moet ook durven kijken naar: wat heeft dit met mij gedaan? Je kunt dingen tegenkomen die je anders had moeten doen, waarin je gefaald hebt. We hebben de neiging erover heen te stappen en te vergeten.
Maar het is zo waardevol. De ‘Uitwisseling aan het kruis’ is een leerzaam en persoonlijk proces, waarbij je bewust stilstaat bij het proces van je eigen leven, op een manier waarbij psychologie en Bijbel worden geïntegreerd. Bovendien is het verrijkend voor de manier waarop je zelf je werk doet. De meeste zendelingen, maar zeker ook voorgangers en christelijke leiders werken toch met mensen. Door deze retraite te doen, leer je ook veel over de processen waar andere mensen mogelijk doorheen gaan.
Gun het jezelf om met God en met een professional naar je leven te kijken
Daarom zeg ik: ‘Ga met jezelf om zoals je met een goede vriend zou omgaan. Gun het jezelf om met God en met een professional naar je leven te kijken, en je lasten bij Jezus’ kruis te leggen’.’
---
Debriefing Nederland organiseert meerdere keren per jaar debriefingsretraties voor cross-culturele werkers (en hun kinderen) en voorgangers en predikanten. In maart 2025 wordt er ook een debriefingstraining gehouden. Kijk voor meer informatie op www.debriefingnederland.nl.
